Het vuur van Noord

Het leek allemaal onmogelijk vier jaar geleden, maar inmiddels bloeit Vrijeschool Kairos in Amsterdam Noord op alle fronten. De kerngroep is dan ook alweer bezig met de volgende stap: een Kairos College. Opnieuw zijn er talloze uitdagingen en lijkt het allemaal niet te kunnen. Het elan doet echter denken aan het vuur van 1969. Maar: ‘Twéé vrije bovenbouwen, dat moet kunnen in een stad als Amsterdam. In Berlijn zijn er zeven!’

Noord heeft het eerder gedaan. Vrijeschool Kairos kon vanwege bestuurlijke en bureaucratische rompslomp en landelijke wetgeving ‘niet opgericht worden’. Toch kwam de school er – met bloed, zweet en tranen, ondanks obstakels en de alternatieve startlocaties. ‘We bouwen deze school niet met muren, maar met mensen,’ zei directrice Sascha Holthaus bij haar openingstoespraak. Nu, precies drie jaar later, is dezelfde kerngroep bezig met het logisch vervolg: een bovenbouw. Opnieuw wordt het doorzettingsvermogen flink aangesproken. Praktisch gezien kan het allemaal weer niet en komt de school er misschien nooit. Maar toch ‘is hij er’ – zou je kunnen zeggen.

‘Het kán niet, maar we gaan het gewoon doen’

Hartstochtelijk
De kerngroep, bestaande uit Nicoline Vink (moeder van drie kinderen, kwartiermaker en projectleider van startende vrije­scholen), Christine Cornelius (voormalig kunstdocente Geert Groote College) en Sascha Holthaus (directrice Kairos), hebben samen met Jack Stroop (onderwijscoach) ook al een lerarenvooropleiding ontwikkeld. Dat nog niets zeker is, schrikt hen niet af. Nicoline Vink, oprichter van Vrijeschool Kairos, gelooft hartstochtelijk dat óók het Kairos College mogelijk is. Volgens overheidsprognoses destijds zou deze basisschool nooit meer dan 83 kinderen hebben kunnen aantrekken, maar in werkelijkheid telt deze nu meer dan 200 leerlingen – en worden er nog veel meer níet geplaatst. Als Kairos-ouder heb ik dat spannende begin van de basisschool meegemaakt. Bij het inschrijven van onze kinderen, net voor de zomervakantie, was er nog geen locatie of BRIN-nummer. Wij ouders maakten grapjes: ‘Wát als er in september helemaal geen school is? Dan gaan we maar lang op vakantie of zo!’ Twee weken na het officiële begin van het schooljaar was Kairos echter geboren. En hoe. Er is nu een lange wachtlijst en na drie jaar ‘kamperen’ bij andere scholen kreeg Kairos een eigen, monumentaal pand toegewezen. Plus een heel goede beoordeling van de onderwijsinspectie, die onder de indruk was van het enthousiasme en het verhaal van de leerkrachten. ‘Volgens mij is er een tekort aan vrijeschoolonderwijs in de regio Amsterdam,’ zegt Nicole Vink, het succes verklarend. Zelf geen vrijeschoolkind, gelooft ze in dit onderwijs. ‘Er worden zoveel kwaliteiten meegegeven aan kinderen die op andere scholen nauwelijks aan bod komen, en waar de maatschappij juist nu behoefte aan heeft!’

‘Hoe levendig kunnen we hun weg naar het diploma maken?’

Inzetten op autonomie
De vrije bovenbouw zou nieuwe aspecten kunnen uitwerken. Vink: ‘We willen graag een buitengebied met een grote tuin. Natuur en milieu worden belangrijke onderwijsonderwerpen.’ De 12 deelnemers van de vooropleiding verdiepen zich tijdens gezamenlijke weekenden in onderwerpen als duurzaamheid, maar ook in ICT. Vink: ‘We kijken goed naar wat de samenleving nú nodig heeft. Zo willen we een klein ecosysteem bouwen en contact met de buurt onderhouden, maar ook kinderen leren programmeren. We schuwen nieuwe technologie niet, maar kijken goed wanneer en hoe die ingezet kan worden. We zetten vooral in op de zelfstandigheid en autonomie van leerlingen.’ Andere belangrijke punten zijn kleinschaligheid en gepersonaliseerd onderwijs. Heel klein beginnen, met een of twee klassen. Niet teveel docenten. En vooral ook: terug naar het oorspronkelijke vrijeschoolmodel, een ongebroken stroom van klas 1 tot en met 12. Daarbinnen kiezen de kinderen hun eigen leerweg.

Enthousiasme overdragen
Christine Cornelius begon in 1969 als 21-jarige docente kunstgeschiedenis en toneel aan het Amsterdamse Geert Groote College. ‘Ik heb daar 44 jaar gewerkt. We moesten allemaal dingen opnieuw uitvinden, het was een bijzondere tijd.’ De afgelopen jaren werkte ze als adviseur en opleider in Europa en China. ‘Hoe pas je je aan op wat je toekomt uit de omgeving, en uit de leerlingen? Dat is mijn werk. Het voortdurende veranderingsproces binnen het vrijeschoolonderwijs, dat vind ik interessant.’ Nu is Cornelius vol vuur betrokken bij het plan in Amsterdam Noord. ‘Mijn doel is een school vormgeven waarvan de leraren zó enthousiast zijn over het onderwijs, dat kinderen dat voélen. Dat ze vanzelf ook enthousiast worden over leren, en over het leven. Dat ze vrij leren oordelen, moeilijke dingen durven aanpakken, zich niet laten afschrikken. Hun rug recht houden als het nodig is. Goed leren kijken. Ik denk dat deze basiselementen erg in het vrijeschoolonderwijs zitten.’ Ze vindt het krankzinnig dat er maar één bovenbouw in Amsterdam is. ‘In Berlijn zijn er zeven, in Hamburg negen! Het komt door die merkwaardige onderwijspolitiek in Nederland, waarbij de macht verdeeld is over de schoolbesturen. Een raar systeem, te ingewikkeld om uit te leggen.’ Maar deze school moet er komen. ‘Ik ben dol op Noord – ik woon er sinds 1975 en zie het enthousiasme. De onderbouw van Kairos is al een groot succes. Zie je, er was wél vraag naar. De bovenbouw moet er ook komen.’

Kairos lerarenvooropleiding
Samen met Vink en Stroop ontwikkelde Cornelius de Kairos lerarenvooropleiding. Wat ziet ze voor zich? ‘Beweeglijk omgaan met kinderen en met onze beweeglijke wereld, dat is een spannend proces. Ik zie een leraar op een skateboard voor me: je beweegt, je probeert balans te houden.’ Eén van de deelnemers, Rob Cerneus, leerkracht beeldende kunst en vormgeving aan een reguliere middelbare school, kwam via zijn vrouw in aanraking met Kairos. Hij gaf er een aantal invallessen in wat toen de 4e klas was, en raakte enorm geïnteresseerd in het vrijeschoolonderwijs en de kinderen. ‘Ik zag hoe het hoofd-hart-handen-verhaal op Kairos heel normaal was – het uitgangspunt bij alles wat de kinderen deden. Dat is precies hoe kunstenaars werken.’ Hij laafde zich aan de bijzondere verhalen die de kinderen meekregen. Daarnaast merkte hij dat ze superhandig waren met mesjes en vaardig in dingen maken. ‘En ze zongen! Uit zichzelf! Tijdens het snijden of schilderen. Voor mij was het een eyeopener: zo kan het dus ook.’

Vleugels en wortels
De vooropleiding is vrijwillig: zolang de school niet zeker is van haar oprichting, zit er geen baangarantie aan vast. Maar, zegt een deelneemster en voormalig Geert Groote-docente: ‘Als de school écht zo klein begint, en zolang er nog geen budget of overheidsgeld is, dan zouden sommige docenten misschien zelfs vrijwillig een paar uur kunnen lesgeven per week. Ik zou dat wel willen doen.’ Aan de opleiding wordt gesproken over levendig onderwijs dat altijd in ontwikkeling is. En over gevoelig onderwijs. Cerneus: ‘Niet alleen werken met het intellect, maar ook met gevoel en emotie. Hoe gevoelig en hoe levendig kunnen we hun weg naar het diploma maken? Bij de laatste bijeenkomst hadden we het over evenwicht. In mijn eigen woorden: geef de kinderen vleugels mee, maar ook wortels.’

‘Ik herken dit vuur uit 1969’

Bottom-up project Het streefmoment voor het starten van het Kairos College is september 2018, als de eerste groep van de basisschool afkomt. Vink: ‘Ik realiseer me dat het een moeilijke weg is; onmogelijk misschien. Maar we blijven zoeken naar die ene kans om het toch voor elkaar te krijgen. Desnoods starten we zonder overheidsgeld. Of zoals de basisschool begon: onder het bestuur van een andere school. De krachtpunten van dit traject zijn vuur, enthousiasme en geestdrift. En: we maken de school met heel veel mensen samen. Ouders, leerkrachten, schoolleider, grootouders en ondersteunende ‘peten’… De overtuiging is er, dat is de basis.’ Cornelius voegt toe: ‘Ik bespeur sterk een bottom-up gevoel bij dit project. Mensen werken mee aan die vooropleiding, moeten geld betalen en daar tijd voor vrijmaken, er is geen garantie. Maar komend schooljaar willen ze allemaal opnieuw komen. Dat is toch prachtig? Het gaat tegen materialisme in. Ik herken het uit 1969, het vuur voelt bekend: dit kán niet, maar we gaan het gewoon doen.’ 

Meer weten? Kijk op kairoscollege.nl of facebook.com/kairoscollege

Kairos is de Griekse god van de juiste gelegenheid, van het beslissende moment waarop er gehandeld moet worden. Kairos representeert de innerlijke tijd, het kwalitatieve ‘nu’ – tegenover Kronos, die de gewone, uiterlijke kloktijd representeert. Kairos wordt afgebeeld met een weegschaal in de hand die hij in evenwicht houdt.